انتقاد در ذهن افراد یک عبارت منفی و ناخوشایند تلقی می شود که اکثرا با برخورد با چنین واژه ای حالت تدافعی به خود می گیرند.
انتقاد به چند دسته تقسیم می شود:
1. انتقاد سازنده:
انتقادی است که با رعایت یک سری نکات به گونه ای گفته می شود که طرف مقابل بدون اینکه ناراحت شود متوجه عمل اشتباه خود شده و در صدد رفع آن برآید
2. انتقاد مستقیم و کوبنده:
انتقادی است که بدون هیچ گونه مقدمه و خیلی صریح و به گونه ای بد به طرف مقابل گفته می شود که نه تنها سازنده نیست و مورد قبول واقع نمی شود بلکه باعث ناراحتی فرد شده و هیچ اصلاحی صورت نمی گیرد.
اما چگونه از رفتاری که ناراحتمان کرده انتقاد سازنده کنیم؟
انتقاده سازنده یک سری مراحل و نکاتی دارد که در زیر به برخی از آن ها اشاره می کنیم.
1. قبل از هر کاری با خودتان فکر کنید.
قبل از اینکه از کسی انتقاد کنید اول به این فکر کنید که آیا واقعا رفتار طرف مقابل شما اشتباه بوده یا فقط به خاطر مسائل شخصی و موقعیت احساسی خودتان ناراحت شده اید.
2. مطمئن شوید طرف مقابلتان انتقادپذیر است.
اگر از اخلاق طرف مقابلتان اطمینان ندارید بیخود خودتان را خسته نکنید. قبل از انتقاد کردن حتما باید اطمینان داشته باشید که طرف مقابلتان انتقادپذیر است و انتقاد شما برای او مهم است.
3. شرایط طرف مقابلتان را در نظر بگیرید.
همیشه قبل از انتقاد کردن از کسی به این فکر کنید که اگر شما جای او بودید چه می کردید. گاهی با گذاشتن خود جای فرد دیگری بهتر می توانید موقعیت و شرایط رفتاری او را درک کنید.
4. از انتقاد کردن مداوم و زیاد پرهیز کنید.
اگر همیشه در حال انتقاد کردن از کسی باشید دیگر انتقادهای شما برای ان شخص سازنده و کارساز نیست. حتی زمانی که می خواهید از کسی انتقاد کنید نباید انتقادهای چند سال را روی هم تلمبار کرده و به یک باره بر سر او فرود بیاورید. بلکه سعی کنید فقط درباره یک موضوع از او انتقاد کنید.
5. شرایط مکانی و زمانی را در نظر بگیرید.
انتقاد باید در زمان مناسب و در مکان مناسب گفته شود تا تاثیرگذار واقع شود.
زمان مناسب انتقاد درست زمانی است که هنوز مدت زیادی از رفتار اشتباه فرد مقابل نگذشته است و نیز زمانی است که عصبانیت هر دو طرف فروکش کرده است. یادتان باشد هرگز زمانی که عصبانی هستید از کسی انتقاد نکنید زیرا علاوه بر سازنده نبودن چنین انتقادی، ممکن است کلماتی را بر زبان بیاورید که بعدها از گفتن آن ها پشیمان بشوید.
همچنین به خاطر داشته باشید که هرگز نباید جلوی جمع از کسی انتقاد کنیم زیرا به اعتماد به نفس او لطمه جدی وارد می کنید.
6. سخن خود را با تعریف و تمجید آغاز کنید.
قبل از اینکه انتقاد خود را بگویید ابتدا از چند نقطه قوت و خصوصیت اخلاقی مثبتی که دارد تعریف کنید و آن ها را به او یادآوری کنید سپس می توانید انتقاد خود را آغاز کنید.
7. به طور غیر مستقیم شروع به گفتن انتقاد کنید.
هرگز سعی نکنید خیلی صریح و واضح از او انتقاد کنید زیرا با این کار طرف مقابلتان حالت تفادعی به خود می گیرد .و انتقاد شما سازنده واقع نمی شود.
پس سعی کنید ابتدا با پرسیدن سوالاتی پیرامون موضوع مورد انتقاد بحث را به طرفی که مورد نظرتان است بکشانید.
در این لحظه ممکن است خود فرد بدون اینکه ناراحت شود متوجه موضوع و کار اشتباه خود بشود و کار شما را راحت تر کند.
8. این بار بیشتر توضیح دهید.
اگر از راه غیر مستقیم متوجه موضوع نشد می توانید کمی واضح تر صحبت کنید و با طرح راه حل های پیشنهادی به حل بهتر موضوع کمک کنید.
مثلا بگویید بهتر بود این کار را می کردی. یا به نظر من این جوری خیلی بهتر می شود اگر ... یا اگر من جای تو بودم ....
9. از کلماتی مانند همیشه، هرگز و هیچوقت استفاده نکنید.
استفاده کردن از این کلمات بدین معنی است که شما تمام خصوصیت مثبت طرف مقابلتان را نادیده گرفته و فقط منفی ها را می بینید. یادتان باشد از استفاده از جملاتی مانند تو همیشه دیر می رسی یا تو هیچ وقت به من کمک نمی کنی و ... نه تنها اوضاع را بهتر نمی کند بلکه باعث می شود طرف مقابل احساس کند که شما به طور کامل او را درک نکرده اید و دیگر انتقاد و راه حل های شما برای او سازنده نیست.
10. موقع انتقاد از شوخی کردن پرهیز کنید.
شوخی کردن هنگام انتقاد ممکن است باعث شود که طرف مقابلتان فکر کند که شما دارید او را مسخره می کنید و شرایط اصلا برایتان جدی نیست.
11. پس از انتقاد به دنبال راه حل و همدردی باشید.
پس از گفتن انتقاد با طرف مقابلتان همدردی کنید و با یک دیگر به دنبال راه حل باشید. با این کار این حس به او دست می دهد که او برای شما ارزشمند بوده که شما در صدد بهتر شدن رفتار او از او انتقاد کرده اید.